Obowiązujący w Polsce „Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032” dopuszcza użytkowanie wyrobów zawierających azbest do końca roku 2032r. Jednak szereg innych aktów prawnych nakłada na właściciela wyrobów azbestowych szereg obowiązków.

• Coroczna inwentaryzacja – poprzez dokonanie tzw. spisu z natury. Wynik tej inwentaryzacji opisuje się w formularzu „Informacja o wyrobach zawierających azbest” (załącznik nr. 3 do Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dn. 13.12.2010 w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest, Dz. U. 2011 nr 8, poz. 31). Formularz ten wypełnia się w dwóch egzemplarzach, z czego jeden składa się w terminie do 31 stycznia każdego roku:
  • do wójta gminy – osoby fizyczne, niebędące przedsiębiorcami
  • do marszałka województwa – podmioty gospodarcze
• Przeprowadzanie kontroli stanu technicznego wyrobów zawierających azbest – informację o stanie technicznym tych wyrobów sporządza się z wykorzystaniem arkusza „Oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest” (załącznik do Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dn. 05.08.2010 zmieniającego rozporządzenie w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest, Dz. U. 2010 nr. 162, poz. 1089) „Ocenę”  przeprowadza się w celu kwalifikacji wyrobów zawierających azbest do dalszego użytkowania lub usunięcia oraz określenia stopnia pilności ich usunięcia lub zabezpieczenia. Zakwalifikowane do wymiany (na skutek nadmiernego zużycia lub uszkodzenia) wyroby powinny być jak najszybciej usunięte, natomiast nieuszkodzone mogą być użytkowane do czasu następnej kontroli. Terminy dokonania ponownej oceny określone są w formularzu kontrolnym, i są różne dla poszczególnych stopni pilności usunięcia wyrobów, które nadaje się wyrobom w oparciu o przeprowadzoną ocenę stanu technicznego.
  • Stopień pilności I – wymagane pilne usunięcie (wymiana na wyrób bezazbestowy) lub zabezpieczenie – ustawodawca nie określa tu terminu ponownej oceny. Co do zasady wyrób taki powinien być niezwłocznie usunięty, a ponowna ocena stanu nie jest potrzebna. Jedynie w sytuacji gdy wyrób został zabezpieczony, czyli zmienił się jego stan techniczny lub sposób użytkowania – należy wtedy po zabezpieczeniu przeprowadzić ponowną ocenę i stosować się do określonych w jej wyniku terminów kontroli.
  • Stopień pilności II – wymagana ponowna ocena w terminie do 1 roku
  • Stopień pilności III – wymagana ponowna ocena w terminie do 5 lat

W przypadku większości właścicieli nieruchomości, powyżej wymienione czynności wyczerpują zakres obowiązków związanych z użytkowaniem wyrobów zawierających azbest. Jednakże w przypadku właścicieli/zarządców części nieruchomości pojawiają się obowiązki dodatkowe, wynikające z Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. 1994 nr 89 poz. 414, z późniejszymi zmianami). Obowiązki te dotyczą użytkowania obiektów budowlanych z wyłączeniem:

• budynków mieszkalnych jednorodzinnych;
• obiektów budowlanych:
  • budownictwa zagrodowego i letniskowego,
  • obiektów wymienionych w art. 29 ust. 1 ustawy;
• dróg lub obiektów mostowych, jeżeli prowadzona jest dla nich książka drogi lub książka obiektu mostowego na podstawie przepisów o drogach publicznych.

Finansowanie

Obecnie dostępne źródła finansowania usuwania wyrobów zawierających azbest to:

• środki własne właścicieli obiektów budowlanych,
• środki własne inwestorów prywatnych,
• środki własne jednostek samorządu terytorialnego,
• środki budżetu państwa pozostające w dyspozycji Ministra Rozwoju (Konkurs Azbest – ogłaszany corocznie),
• środki funduszy ochrony środowiska.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (WFOŚiGW)

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (WFOŚiGW) udzielają dotacji, pożyczek oraz przekazują środki finansowe na podstawie umów cywilnoprawnych. NFOŚiGW w Warszawie uruchomił kolejny Program Priorytetowy „SYSTEM – wsparcie działań ochrony środowiska i gospodarki wodnej realizowanych przez WFOŚiGW” na lata 2015-2020, w łącznej kwocie 80 mln zł.

W ramach tego programu gminy mogą uzyskać wsparcie finansowe na zadania dotyczące demontażu, zbierania, transportu i unieszkodliwienia lub zabezpieczenia odpadów zawierających azbest, zgodnie z gminnymi programami usuwania wyrobów zawierających azbest oraz na te same działania na obszarach objętych klęską żywiołową. Zasady udzielania wsparcia każdy z WFOŚiGW ustala odrębnie.

Kredyty we współpracy z WFOŚIGW (Bank Ochrony Środowiska S.A.)

Bank Ochrony Środowiska S.A. jest uniwersalnym bankiem komercyjnym specjalizującym się w finansowaniu przedsięwzięć proekologicznych. BOŚ współpracuje z polskimi i zagranicznymi instytucjami finansowymi, w tym funduszami i fundacjami działającymi na rzecz ochrony środowiska.

BOŚ oferuje kredyty preferencyjne (z dopłatami WFOŚiGW) na inwestycje proekologiczne. Oferta różni się w zależności od lokalizacji, w zależnoći od warunków porozumienia zawartych z danym WFOŚiGW.

Kompleksowe informacje na temat finansowania zadań związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest zawiera Poradnik o finansowaniu usuwania azbestu ze środków krajowych i zagranicznych na lata 2016-2020 opracowany na zlecenie Ministerstwa Rozwoju.

Warto wspomnieć, że przy obecnym stanie prawa dofinansowania lub dotacje mogą być udzielane jedynie na usuwanie i utylizację wyrobów zawierających azbest – zakup materiałów które je zastąpią (czyli np. pokryć dachowych) musi zostać dokonany w całości ze środków własnych właściciela/zarządcy nieruchomości.

Paweł Kot

Dyrektor handlowy i techniczny Abesim Polska Sp. z o.o.- eksperci w zarządzaniu ryzykiem środowiskowym